Εισηγήσεις σεμιναρίου (πλήρη κείμενα)

Το ακόλουθο ηλεκτρονικό τεύχος περιλαμβάνει τα πλήρη κείμενα των εξής εισηγήσεων και διδακτικών προτάσεων που παρουσιάστηκαν στη Διημερίδα:

• Ελένη Ζήκου, "Αγγελικό και μαύρο φως": το φως ως ευλογία και απειλή σε λογοτεχνικά κείμενα, Εισήγηση

• Χριστίνα Παντούλα, Και σκοτεινότερο όλων το φως, Εισήγηση

• Μαρία Παπαγεωργίου, Το φως και οι σκιές, Εισήγηση

• Παναγιώτα Παππά, "Ποιητικό" φως στο 'Τελευταίο Σώμα μου' της Κικής Δημουλά, Εισήγηση

• Τσιώρη Παρασκευή, "Ἐγώ εἰμι τὸ φῶς τοῦ κόσμου...", Διδακτική πρόταση

• Ελένη Χαρτζάβαλου, Εικονικό ταξίδι στο Παρίσι, πόλη του φωτός, Διδακτικό Σενάριο & Φύλλα Εργασίας

Το φως και οι συνδηλώσεις του στην αρχαιοελληνική ποίηση

Η φιλόλογος Μαρία Πετρίδου εξέτασε τις διαφορετικές σημασίες που λαμβάνει το φως στην αρχαία ελληνική ποίηση.

Περίληψη εισήγησης

Το φως λαμβάνει κεντρικό ρόλο στην αρχαία ελληνική σκέψη και αυτό αντανακλάται ειδικότερα στην αρχαιοελληνική ποίηση. Η αγαλλίαση και η χαρά για το φως, βασικά χαρακτηριστικά του απολλώνειου στοιχείου, αποτελούν έναν από τους κύριους πυλώνες του ελληνικού πολιτισμού.

Μία περιήγηση στα κείμενα καταδεικνύει πως το φως λαμβάνει πολύ περισσότερες σημασίες πέρα από την αρχική του. Έτσι στο αρχαϊκό έπος το φως εκτός από τη λάμψη των ουράνιων σωμάτων, της φωτιάς, των μετάλλων και τη λαμπρότητα των θεών και ηρώων, έχει επίσης τις σημασίες της ημέρας, της ανατολής, του χρόνου και συνδέεται στενά με την έννοια της ζωής και του θανάτου. Πολύ συχνά μάλιστα στην αρχαϊκή ποίηση το φως συμβολίζει την ελπίδα και τη σωτηρία. Στην ελεγειακή και λυρική ποίηση ιδιαίτερα η έννοια του φωτός χρησιμοποιείται τόσο για να χρωματίσει φιλοσοφικές παρατηρήσεις για τη ματαιότητα του βίου, όσο και ως ερωτικό σύμβολο που συνδέεται με την όραση. Η απώλεια της όρασης και η τυφλότητα συνδέονται με την κυρίαρχη στην τραγωδία αντινομία αλήθειας και πλάνης και με την ἄτη (τύφλωση και τιμωρία). Εξάλλου, μέσα από τον παραλληλισμό ματιών και νου, όρασης και σκέψης, το φως συνυποδηλώνει τη γνώση, όπως παραστατικά αποδίδεται στην αντίθεση φωτός και σκοταδιού στα κορυφαία έργα των αρχαίων δραματικών ποιητών.

Στην αρχαϊκή και κλασική ποίηση αποτυπώνεται η σύγκρουση του ανθρώπινου πνεύματος με τα πρωτόγονα ένστικτα, προκειμένου να φτάσει στην εξύψωσή του, και να φέρει στο φως το δίκαιο, την ηθική και τον ορθό λόγο. Με τη λάμψη του φωτός αλλά και της φωτιάς, που δώρισε ο Προμηθέας στους ανθρώπους, η ποιότητα της ελληνικής σκέψης αναδύεται σταδιακά μέσα από το σκοτεινό πλέγμα του μύθου.

 

Το φως και οι συνδηλώσεις του στην αρχαιοελληνική ποίηση, Μαρία Πετρίδου from gymzosim

Το πλήρες κείμενο της εισήγησης είναι δημοσιευμένο στο περιοδικό ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ, Τριμηνιαία έκδοση του Συλλόγου Αποφοίτων της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, τεύχος 168 (2017), 190-199.

"Εξημερώνοντας το φως", Παρασκευή Νταλαούτη

Η δασκάλα-φυσικός και σχολική σύμβουλος Π.Ε. Παρασκευή Νταλαούτη παρουσίασε τις ιδιότητες του φωτός και τα σχετικά φυσικά φαινόμενα.

Στην παρουσίαση παρατίθενται στίχοι από το ποίημα του Σπύρου Αραβανή "Εξημερώνοντας το φως".

"Εξημερώνοντας το φως" from gymzosim

Το φως και οι σκιές, Μαρία Παπαγεωργίου

Η μαθηματικός Μαρία Παπαγεωργίου μελέτησε και παρουσίασε τα φαινόμενα του φωτός και της σκιάς με τη βοήθεια της γεωμετρίας.

Περίληψη εισήγησης

• Ευθύγραμμη διάδοση του φωτός και Γεωμετρική Οπτική

Από την εποχή του Ευκλείδη και του Ήρωνα αναπτύχθηκαν θεωρίες περί ευθύγραμμης διάδοσης του φωτός και η φωτεινή ακτίνα ταυτίστηκε με την έννοια της ευθείας γραμμής. Στη βάση αυτή, ο κλάδος της Γεωμετρικής Οπτικής ερμηνεύει ποσοτικές σχέσεις φαινομένων του φωτός θεωρώντας το ως σύνολο από φωτεινές ακτίνες.

• Σκιά <=> Μέτρηση

Όταν στην πορεία των φωτεινών ακτίνων παρεμβάλλεται ένα εμπόδιο, τότε πίσω απ' αυτό εμφανίζεται η σκιά. Το φαινόμενο "σκιά" μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο γεωμετρικό εργαλείο. Συγκεκριμένα, χρησιμοποιήθηκε από τους αρχαίους Έλληνες Γεωμέτρες για τον υπολογισμό:

α) του ύψους της Πυραμίδας του Χέοπα (6ος αι. π.Χ.),

β) της περιφέρειας της Γης (Ερατοσθένης, 240 π.Χ.) και

γ) του χρόνου με τα ηλιακά ρολόγια.

• Το θέατρο σκιών

Η σκιά γίνεται μέσο ψυχαγωγίας όταν αρχίζει το παιχνίδι στο λευκό πανί. Γίνεται αναφορά στο θέατρο σκιών από τον "Μύθο του Σπηλαίου" του Πλάτωνα (4ος αι. π.Χ.) μέχρι τον Καραγκιόζη και τα σημερινά "shadow tricks".

Πλήρες κείμενο της εισήγησης

"Το φως και οι σκιές", Μαρία Παπαγεωργίου from gymzosim

Το φως και οι σκιές, Εισήγηση της Μαρίας Παπαγεωργίου

"Αγγελικό και μαύρο φως": Το φως ως ευλογία και απειλή σε λογοτεχνικά κείμενα (Διδακτική πρόταση), Ελένη Ζήκου

Η φιλόλογος Ελένη Ζήκου παρουσίασε μία διδακτική πρόταση που σχεδίασε και εφαρμόζει κατά το τρέχον σχολικό έτος στην γ΄ τάξη γυμνασίου. 

Το αρχείο της παρουσίασης επιμελήθηκαν οι μαθητές του Γ΄1, Δημήτρης Βακαλόπουλος και Αγάθη Δημακοπούλου, οι οποίοι συμμετείχαν και στην παρουσίαση.

Πλήρες κείμενο της εισήγησης
 

"Αγγελικό και μαύρο φως": το φως ως ευλογία και απειλή σε λογοτεχνικά κείμενα, Ελένη Ζήκου

View more presentations or Upload your own.

"Αγγελικό και μαύρο φως": Το φως ως ευλογία και απειλή σε λογοτεχνικά κείμενα, Διδακτική πρόταση της Ελένης Ζήκου

Και σκοτεινότερο όλων το φως, Χριστίνα Παντούλα

Η φυσικός Χριστίνα Παντούλα ανασύνθεσε και παρουσίασε τις απόπειρες των φυσικών επιστημόνων να προσδιορίσουν τη φύση του φωτός.

Περίληψη εισήγησης

"Και σκοτεινότερο όλων το φως!"

Η επιστημονική πορεία για την κατανόηση του φωτός επιφύλαξε έντονες διαμάχες, μεγάλα επιτεύγματα αλλά και ευχάριστες εκπλήξεις. Η φύση του φωτός αποδείχτηκε δύστροπη και θαυμαστή. Από το 16o αιώνα που οι συνθήκες φαίνεται να έχουν ωριμάσει και το φως μελετάται μακριά από τη θεϊκή του προέλευση πολλοί ήταν αυτοί που πίστεψαν ότι το "συνέλαβαν", το "ανέκριναν" και ότι "ομολόγησε". Όμως κάθε φορά ομολογούσε μια πλευρά της αλήθειας του. Ακολουθεί ένα ταξίδι στο χρόνο για να γνωρίσουμε τις προσπάθειες των επιστημόνων να εξιχνιάσουν το μυστήριο του φωτός, να φωτίσουν τις σκοτεινές του διαδρομές και μέσα από αυτές τις προσπάθειες να γνωρίσουμε και τους ίδιους τους ανθρώπους που με την προσωπικότητά τους σφράγισαν την εξέλιξη της επιστήμης.

Πλήρες κείμενο της εισήγησης

Και σκοτεινότερο όλων το φως..., Χριστίνα Παντούλα

View more presentations or Upload your own.

Και σκοτεινότερο όλων το φως, Εισήγηση της Χριστίνας Παντούλα

"Ποιητικό" φως στο 'Τελευταίο σώμα μου' της Κικής Δημουλά, Παναγιώτα Παππά

Η φιλόλογος Παναγιώτα Παππά διερεύνησε τις φωτεινές και σκοτεινές όψεις στην ποιητική συλλογή της Κικής Δημουλά "Το τελευταίο σώμα μου" (1981).

Πλήρες κείμενο της εισήγησης

Ποιητικό φως στο "Τελευταίο σώμα μου" της Κικής Δημουλά, Παππά Παναγιώτα from gymzosim

"Ποιητικό φως" στο 'Τελευταίο σώμα μου' της Κικής Δημουλά, Εισήγηση της Παναγιώτας Παππά

Εικονικό ταξίδι στο Παρίσι, πόλη του φωτός (Διδακτική πρόταση), Ελένη Χαρτζάβαλου

Η καθηγήτρια γαλλικών Ελένη Χαρτζάβαλου σχεδίασε και εφάρμοσε στο μάθημά της το ακόλουθο παιδαγωγικό σενάριο με ένταξη των ΤΠΕ σχετικά με την Πόλη του Φωτός. 
Στην παρουσίαση συμμετείχαν και οι μαθήτριες του Γ΄3 του Πρότυπου Πειραματικού Γυμνασίου Ζωσιμαίας Σχολής, Έρση Παπακώστα και Ειρήνη Χατζηκακού.

Περίληψη διδακτικής πρότασης 

Η Διδακτική Πρόταση με θέμα ένα «Εικονικό ταξίδι στο Παρίσι, πόλη του φωτός» αποτελεί ένα παιδαγωγικό σενάριο με ένταξη των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη. Απευθύνεται σε μαθητές Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης που διδάσκονται τη γαλλική γλώσσα και στοχεύει να ελκύσει την προσοχή και το ενδιαφέρον των μαθητών για το μάθημα εμπλέκοντας τους στη μαθησιακή διαδικασία.

Αξιοποιώντας στη διδακτική πράξη τις δυνατότητες που προσφέρουν τα πολυμέσα, προτείνονται πέντε δραστηριότητες που αποσκοπούν στην ανάπτυξη των βασικών δεξιοτήτων κατανόησης και παραγωγής του προφορικού και γραπτού λόγου των μαθητών στη γλώσσα-στόχο, στην επίτευξη της διαπολιτισμικής προσέγγισης, καθώς και στη βιωματική και συνεργατική μάθηση.

Η αξιοποίηση και η χρήση των Νέων Τεχνολογιών και των ψηφιακών εργαλείων  στην παρούσα διδακτική πρόταση ενθαρρύνουν τη δημιουργικότητα των μαθητών,  αφού τους παρέχουν τη δυνατότητα να «μάθουν πράττοντας».

Τέλος, καλούνται οι μαθητές να αξιολογήσουν τις δημιουργίες των συμμαθητών τους (ετεροαξιολόγηση) καθώς και τις δραστηριότητες της συγκεκριμένης διδακτικής πρότασης μέσω ενός ερωτηματολογίου για τον μαθητή. 

Ελένη Χαρτζάβαλου elenihartz@gmail.com 

Καθηγήτρια Γαλλικών στο Π.Π.Γ/σιο Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων

Αναλυτικά η διδακτική πρόταση

Φύλλα εργασίας

Εικονικό ταξίδι στο Παρίσι, πόλη του φωτός, Διδακτικό σενάριο της Ελένης Χαρτζάβαλου

Φύλλα εργασίας

Εικονικό ταξίδι στο Παρίσι, πόλη του φωτός (Φύλλα εργασίας)

Ελέγχοντας το φως: Η απεικόνιση της πραγματικότητας στον κινηματογράφο, Παναγιώτης Κράββαρης

Ο κινηματογραφιστής Παναγιώτης Κράββαρης στην εισήγησή του αναφέρθηκε στον ρόλο του φωτός στην έβδομη τέχνη αντιπαραβάλλοντας σκηνές από κινηματογραφικές ταινίες με πίνακες της αναγεννησιακής ζωγραφικής.

Περίληψη εισήγησης

   Όπως οι αναγεννησιακοί ζωγράφοι έτσι και οι πρώτοι κινηματογραφιστές προσπάθησαν να καταστήσουν την τέχνη τους έναν καθρέφτη της πραγματικότητας. Η πραγματικότητα αυτή αλλάζει, καθώς η κινηματογραφική τέχνη εξελίσσεται μέσα στον 20^ό αιώνα, και από τον κινηματογράφο-μάτι του Djiga Vertov γίνεται συναισθηματική, δραματική, ψυχική, ακολουθεί τους συνειρμούς του μυαλού και απελευθερώνει την ανθρώπινη εμπειρία από τους περιορισμούς του χώρου και του χρόνου. Όπως ολόκληρη η ζωγραφική από την Αναγέννηση και μετά χειρίζεται το φως για να μεταδώσει συναισθήματα και ψυχικές καταστάσεις, έτσι και οι κινηματογραφιστές πλάθουν από το μηδέν τις φωτιστικές συνθήκες που θα «πείσουν» τον θεατή για την πραγματικότητα που απεικονίζουν. Θα παρακολουθήσουμε τη σχέση του κινηματογράφου με το φως μέσα από την ιστορία της ζωγραφικής, αφού, όπως έλεγε και ο Marcel Marten, «όλη η ιστορία της ζωγραφικής θυμίζει τον κινηματογράφο».

Κινηματογραφική προβολή, Κινηματογραφική Ομάδα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (Κ.Ο.Π.Ι.)

Η Κινηματογραφική Ομάδα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (Κ.Ο.Π.Ι.) επέλεξε μία σειρά από ταινίες μικρού μήκους με κεντρικό άξονα το φως και οργάνωσε την προβολή τους στα πλαίσια της Διημερίδας.

Οι ταινίες, με τη σειρά που προβλήθηκαν, είναι οι εξής:

A trip to the moon του Georges Méliès

Μια ομάδα αστρονόμων οργανώνει ένα ταξίδι στο φεγγάρι, το εξερευνά και επιστρέφει θριαμβευτικά φέρνοντας μαζί της κι έναν κάτοικο της Σελήνης.

Ασπρόμαυρη ταινία του γαλλικού βωβού κινηματογράφου (1902). Με επιρροές από δημοφιλή λογοτεχνικά έργα της εποχής, όπως το "Από τη γη στη σελήνη" του Ιουλίου Βερν ή "Οι πρώτοι άνθρωποι στη σελήνη" του Χ.Τζ. Γουέλς, θεωρείται η πρώτη ταινία επιστημονικής φαντασίας. Ο σκηνοθέτης G. Méliès, που παίζει και τον κύριο ρόλο στην ταινία, μεταφέρει στον κινηματογράφο την αισθητική του θεάτρου, πράγμα που αποτέλεσε σήμα κατατεθέν της φιλμογραφίας του.

Le nez των Alexander Alexeieff & Claire Parker

Ένας άντρας χάνει τη μύτη του από ατύχημα και προσπαθεί απεγνωσμένα να αποκαταστήσει την εικόνα του προσώπου του.

Ασπρόμαυρη ταινία on the pinboard του 1963, βασισμένη σε ιστορία του Νικολάι Γκόγκολ. Ο Alexeieff και η σύζυγός του Parker επινόησαν την τεχνική pinscreen. Σε έναν καμβά 3x4 ποδιών στερεώνονται ένα εκατομμύριο καρφίτσες χωρίς κεφαλή, οι οποίες μετακινούνται πάνω-κάτω με τη χρήση καθημερινών αντικειμένων και, καθώς φωτίζονται από το πλάι, δίνουν την εντύπωση του μαύρου και του λευκού χρώματος, καθώς και αποχρώσεων του γκρι. Κάθε κάδρο δημιουργείται μία φορά και καταγράφεται σε φιλμ, ενώ χρειάζεται να αποτυπωθούν πολλά καρέ, ώστε να αποδοθεί η εικόνα της κίνησης.

Luxo Jr. του John Lasseter

Το έμβλημα της εταιρείας Pixar στην πρώτη του περιπέτεια. Ένα μεγάλο λαμπατέρ (Luxo Sr.) παρακολουθεί με καχυποψία ένα μικρότερο λαμπατέρ (Luxo Jr.) να παίζει με μια πλαστική μπάλα και δε χάνει την ευκαιρία να το επιπλήξει, όταν εκείνο παρεκτρέπεται.

Ταινία animation της Pixar (1986), η πρώτη που φτιάχτηκε με υπολογιστή και προτάθηκε για Όσκαρ. Ο Lasseter δημιουργώντας μια διαφήμιση για μια έκθεση υπολογιστών εκμεταλλεύτηκε την παρατήρηση του Walt Disney ότι οι δυνατότητες των έμψυχων που αποδίδονται σε άψυχα δημιουργούν μία κωμική δυναμική. Λέγεται ότι εμπνεύστηκε το μεγάλο λαμπατέρ της ταινίας από τη μητέρα του.

Big Bang Big Boom του BLU

"Σύντομη μη επιστημονική ιστορία σχετικά με την εξέλιξη και τις συνέπειές της". Μια εικονογραφημένη θεωρία για τη δημιουργία της ζωής (Big Bang), την εξέλιξη των ειδών και το πιθανό τέλος του κόσμου με μια μεγάλη έκρηξη (Big Boom).

Ταινία animation με ζωγραφική τοίχου (2010). Δημιουργήθηκε σε βιομηχανικά τοπία της Αργεντινής και της Ουρουγουάης από τον Ιταλό καλλιτέχνη γκράφιτι Blu και τοπικές ομάδες καλλιτεχνών. Η τεχνική που χρησιμοποιήθηκε είναι animation με γκράφιτι (stop motion wall-painted animation), σύμφωνα με την οποία το γκράφιτι φωτογραφίζεται βήμα-βήμα κατά την κατασκευή του, ώστε να αποτυπωθεί ακόμη και η πιο ανεπαίσθητη κίνηση.

Luminaris του Juan Pablo Zaramella

Σε μία πόλη όπου όλα παίρνουν ζωή από το φως ένας νεαρός άντρας που εργάζεται ως υπάλληλος σε εργοστάσιο παραγωγής λαμπτήρων έχει μεγάλες φιλοδοξίες...

Πολυβραβευμένη ταινία μικρού μήκους με σκηνικό το Μπουένος Άιρες, γυρισμένη με την τεχνική pixilation (2011). Πρόκειται για μια εξαιρετικά χρονοβόρα τεχνική, που χρησιμοποιεί ζωντανούς ηθοποιούς σε ταινία animation (αντί για κινούμενα σχέδια ή κινούμενα αντικείμενα), με τρόπο που μοιάζουν με ζωντανές μαριονέτες. Οι ηθοποιοί ποζάρουν επανειλημμένα, ακινητοποιημένοι σε διαφορετικά φόντα και το αποτέλεσμα αποτυπώνεται καρέ-καρέ. Το τάνγκο του Osmar Maderna "Lluvia de Estrellas" (1940), δηλαδή "Βροχή αστεριών", αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τον σκηνοθέτη.

Η αλληγορία του φωτός: από το σπήλαιο του Πλάτωνα στον αιώνα των φώτων, Άννα Μπουκουβάλα

Η φιλόλογος Άννα Μπουκουβάλα διερεύνησε τη σημασία του φωτός στην αρχαία και νεότερη φιλοσοφία.

Περίληψη εισήγησης

Οι αναφορές για το φως απαντούν στη φιλοσοφική σκέψη στο τμήμα εκείνο που αναφέρεται στη γνωσιολογία. Στην αρχαία ελληνική φιλοσοφική σκέψη οι επιστημολογικές θέσεις του Πλάτωνα ενσωματώνουν την ένταση της προσωκρατικής παράδοσης μεταξύ είναι και γίγνεσθαι, όπως εκφράστηκε στη σκέψη του Παρμενίδη και του Ηράκλειτου, οι οποίοι, παρά την αντίθεση στη σύλληψή τους, εκκινούν από κοινή αφετηρία: την άρνηση του κοινού νου. Ο Πλάτωνας, συνθέτοντας στο έργο του τη σκέψη των δύο προγενέστερων στοχαστών, επιλέγει την αλληγορία του σπηλαίου για να πραγματευτεί και να εξεικονίσει το πρόβλημα της πηγής της γνώσης και παράλληλα το ζήτημα της αρετής. 

Η έννοια του φυσικού φωτός (lumen naturale, lux rationis) στους ρασιοναλιστές φιλοσόφους της νεωτερικότητας και στους εκπροσώπους του Διαφωτισμού αντιπαρατίθεται στο υπερφυσικό, αποκαλυπτικό φως της πίστης και της αποκάλυψης. Στον Descartes συνδέεται άμεσα με το αντίστοιχο λογικό αποτέλεσμά του, τις καθαρές και διακριτές ιδέες, που συνιστούν απαραίτητη προϋπόθεση για την γνώση και κριτήριό της. Στον Spinoza το φυσικό φως του λόγου αντιτίθεται στην αυθεντία της Γραφής και στο υπερφυσικό φως της αποκάλυψης και συνιστά ειδοποιό χαρακτηριστικό της κοινής ανθρώπινης φύσης ή Λόγου. Στην εμπιστοσύνη στο φυσικό φως του Λόγου θεμελιώνεται και η βασική πεποίθηση του Διαφωτιστικού εγχειρήματος ότι η φύση είναι απολύτως κατανοήσιμη για τον άνθρωπο, στο βαθμό που το φυσικό φως συνιστά τη μοναδική, εγγενή ικανότητα του ανθρώπου, που τον καθιστά ικανό να φέρει σε πέρας αυτό το εγχείρημα. Το φυσικό φως διακηρύσσει ηχηρά και ευρέως την αυτονομία του και αντιτίθεται στην αποκαλυπτική θεολογία, την οποία επικρίνει ως σκοταδιστική και ανορθόλογη.

Το φως στη μελοποιημένη ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη, Καλλιόπη Μπεκιάρη

Η μουσικός-φιλόλογος Καλλιόπη Μπεκιάρη προσέγγισε και διερεύνησε την έννοια του φωτός στη μελοποιημένη ποίηση του νομπελίστα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη.

Περίληψη εισήγησης

Ο παντοτινός εραστής του φωτός και του γαλάζιου, ο «ηλιοπότης» Ελύτης, «φώτισε» με τον ποιητικό του λόγο την ίδια την ανθρώπινη πράξη. Το φως, που είναι η αρχή και το τέλος κάθε αποκαλυπτικού φαινομένου, δηλώνεται με την επίτευξη μιας ολοένα πιο μεγάλης ορατότητας, μιας τελικής διαφάνειας που επιτρέπει να βλέπεις ταυτόχρονα μέσα από την ύλη και μέσα από την ψυχή. Ο Ελύτης αφορμώντας από την προσωπική του ευαισθησία πέτυχε την αισθητική σύνδεση της διαφάνειας με τη ζωή και κυρίως με το πνεύμα. Για να φτάσει κανείς να αντιληφθεί τη διαύγεια απαιτείται μια πνευματική διεργασία, που προκύπτει από τη γνωριμία του με την ιδιαίτερη εκείνη μορφή ενός δικού του ανώτερου εαυτού. Το απαιτούμενο φως που πρέπει κανείς να ακολουθήσει είναι το λεγόμενο εσωτερικό φως.

Στην τελευταία περίοδο ποιητικής δημιουργίας η «μεταφυσική του φωτός» του Ελύτη δίνει τη θέση της σε μια πιο σύνθετη μορφή μυστικής εμπειρίας που εμπεριέχει και το σκότος. Εξάλλου, όσο περνάνε τα χρόνια, το σκοτάδι γίνεται πιο υπαρκτό και είναι αδύνατο να το αγνοήσεις. Πρέπει να το υπερβείς. Έτσι η πορεία προς το φως δεν είναι πια ευθύγραμμη· είναι παλινδρομική ή μάλλον σπειροειδής. Πρόκειται για τη μετάβαση από το φως στο σκοτάδι και πάλι προς το φως μέσα από το σκοτάδι. Μια πορεία που ξεκινά από το φως και καταλήγει πάντα στο φως.

Το φως στη μελοποιημένη ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη, Καλλιόπη Μπεκιάρη from gymzosim

Πειραματικές εφαρμογές για το Δημοτικό Σχολείο στο μάθημα της Φυσικής - Ενότητα: Φως, Αθανάσιος Χειλάς - Ιωάννης Κωνσταντίνου

Οι δάσκαλοι Αθανάσιος Χειλάς και Ιωάννης Κωνσταντίνου μας έκαναν μια σύντομη αλλά εντυπωσιακή επίδειξη πειραμάτων σχετικά με τις βασικές ιδιότητες του φωτός.

Τα πειράματα που παρουσιάστηκαν ήταν τα ακόλουθα: 

1. Ευθύγραμμη διάδοση του φωτός

ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ: χαρτόνι, φακός

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Σε ένα χαρτόνι ανοίγουμε μία σχισμή και στη συνέχεια το τοποθετούμε κάθετα σε ένα άλλο χαρτόνι. Από την πίσω μεριά της κατασκευής φωτίζουμε με τον φακό, ώστε να διαπιστώσουμε την ευθύγραμμη διάδοση του φωτός.

2. Διαφανή, αδιαφανή, ημιδιαφανή υλικά

ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ: Ζελατίνες σε διάφορα χρώματα, χαρτόνια, φακός

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Φωτίζουμε με τον φακό διάφορα υλικά, ώστε να δείξουμε ότι δεν επιτρέπουν όλα τα υλικά στο φως να περάσει με τον ίδιο τρόπο

3. Απορρόφηση και διάχυση του φωτός

ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ: χαρτόνι, άσπρο και μαύρο χαρτί ή πλαστικό, φακός

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Σε ένα χαρτόνι τοποθετούμε κάθετα ένα άλλο χαρτόνι το οποίο έχει μία λευκή και μία μαύρη πλευρά. Στο οριζόντιο χαρτόνι το οποίο έχουμε επενδύσει με λευκό χαρτί γράφουμε μία λέξη. Όλη η κατασκευή τοποθετείται κάτω από ένα κουτί ώστε να μην υπάρχει πολύ φως. Στη συνέχεια φωτίζουμε με έναν φακό, αλλάζοντας εναλλάξ την λευκή και την μαύρη πλευρά του κάθετου χαρτονιού.

4. Ανάκλαση του φωτός

Α)  ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ: κερί, ποτήρι, νερό, γυαλί

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Ανάβουμε ένα κερί και τοποθετούμε ακριβώς απέναντί του ένα άλλο κερί σε ποτήρι με νερό. Ανάμεσά τους υπάρχει ένα γυαλί. Με την ανάκλαση φαίνεται το κερί μέσα στο νερό να είναι αναμμένο.

Β)  ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ: 2 καθρέφτες, 1 κερί

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Τοποθετούμε σταυρωτά τους καθρέφτες και ανάμεσά τους το κερί. Παρατηρούμε τα πολλαπλά είδωλα.

Γ)  ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ: καθρέφτης, φακός

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Φαινόμενο ολικής ανάκλασης

Δ)  ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ: κουτί από γάλα, 2 καθρέφτες

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Τοποθετούμε μέσα στο κουτί στο οποίο έχουμε κάνει δύο ορθογώνιες τρύπες κατάλληλα τους δύο καθρέφτες, ώστε να πετύχουμε τη λειτουργία του περισκόπιου στα υποβρύχια.

Ε)  ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ: καθρέφτης, χαρτί με γράμματα

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Σε ένα χαρτί γράφουμε κατάλληλα τις λέξεις, ώστε να μπορούμε να τις διαβάζουμε με τη βοήθεια του καθρέφτη.

5. Διάθλαση του φωτός

ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ: ποτήρια ζέσεως, ηλιέλαιο

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Τοποθετούμε ένα μικρό ποτήρι ζέσεως σε ένα μεγαλύτερο. Τα δύο ποτήρια έχουν τον ίδιο δείκτη διάθλασης και καθώς γεμίζουμε το μικρό ποτήρι με ηλιέλαιο, γεμίζουμε και το μεγαλύτερο. Παρατηρούμε ότι το μικρό ποτήρι ζέσεως αρχίζει να «εξαφανίζεται».

6. Λειτουργία της όρασης

ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ: χαρτόνι, κερί, γυαλιά οράσεως, συγκλίνων φακός

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Σε ένα χαρτόνι τοποθετούμε ένα αναμμένο κερί μπροστά από έναν συγκλίνοντα φακό και προσπαθούμε με τα γυαλιά να κάνουμε το είδωλο να φαίνεται καλύτερα.

7. Αποκλίνοντες και συγκλίνοντες φακοί

ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ: χαρτόνι, χτένα, αποκλίνοντες και συγκλίνοντες φακοί, φακός

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Σε ένα χαρτόνι βάζουμε μία χτένα και μπροστά από αυτή αποκλίνοντες και συγκλίνοντες φακούς και παρατηρούμε τις δέσμες φωτός

8. Ανάλυση και σύνθεση του φωτός

ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ: ζελατίνες σε διάφορα χρώματα, φακοί, πλαστικό μπολ, καθρέφτης

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Σε ένα πλαστικό μπολ με νερό τοποθετούμε τον καθρέφτη λοξά. Στη συνέχεια φωτίζουμε με τον φακό και παρατηρούμε την ανάλυση του φωτός (ουράνιο τόξο).

Σε τρείς διαφορετικούς φακούς βάζουμε μια μπλε, μια κόκκινη και μία πράσινη ζελατίνα. Φωτίζουμε στο ίδιο σημείο και παρατηρούμε την σύνθεση του λευκού χρώματος.

9. Τα χρώματα

ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ: χαρτί, μαρκαδόροι

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Γράφουμε σε ένα χαρτί με ένα μαρκαδόρο και φωτίζουμε με φακό στον οποίο έχουμε βάλει ζελατίνα ίδιου χρώματος με τον μαρκαδόρο (π.χ. κόκκινο). Παρατηρούμε ότι στο σκοτάδι δεν μπορούμε να διαβάσουμε αυτό που γράψαμε και ας το φωτίζουμε με τον φακό.

Οι πληροφορίες και το υλικό για τα παραπάνω πειράματα προέρχονται από τα σχολικά εγχειρίδια των Φυσικών της Ε΄ και Στ΄ τάξης του Δημοτικού και το προσωπικό αρχείο του εκπαιδευτικού Τσουμάνη Γεώργιου.

 

Πειραματικές εφαρμογές για το Δημοτικό Σχολείο - Ενότητα: Φως, Ιωάννης Κωνσταντίνου & Αθανάσιος Χειλάς from gymzosim